erzincan belgeliği

 
değer üreten alanlar
 

ana sayfa      +      erzincan belgeliği 1888-1988

BASIN

Şefik ARAS: “Basın” deyince akla öncelikle Gazete, Mecmua, Dergi gibi yayımlar gelmektedir. Basın; haber toplama, yorumlama ve yayma müessesesi olarak tanımlanır.

Çağımızda hızla gelişen ve güçlenen Basın, toplumda “Dördüncü Kuvvet” adını almıştır. İnsanın etrafında ve dünyada olup bitenleri öğrenmek ihtiyacından doğan Basın, artık sadece bir haber organı değil, aynı zamanda toplumun daha iyiye yönelmesinde uyarıcı görev yapması gereken bir kamu kuvvetidir de… Basın’ın hemen her yerde “Dördüncü Kuvvet” olarak kabullenilmesi bundandır.

Erzincan’da Basın’ın çok uzun bir geçmişi yoktur. Kaldı ki, bu konuda yapılacak araştırmalar için, sağlam kaynaklar bulmak da mümkün olamamaktadır. Yegâne kaynak, Erzincan’da Basın’ın oluşup gelişmeye başladığı 1940 yıllarından bu yana Basın’ın bizzat içinde olanlardır.

Bu kişilerden biri olarak, benden “Erzincan’da Basın’ın Geçmişi” konusunda bir yazı yazmamı, araştırmacı dostlarım istedi. Bu tür bir yazının gelecekte bu konuyu araştıracak olanlara ışık tutacağı, kaynak olacağı belirtildi.

Araştırmacı dostumuz Fahri Taş, Erzincan Basını konusunda yapmak istediği araştırma sırasında hiçbir kaynak bulamadığını, hiç olmazsa şu anda bilinenlerin yayınlanmasının ileriye dönük bir hizmet olacağını hatırlattı. Bu hatırlatma iledir ki, gelecek kuşaklara yararı olur, düşüncesi ile bildiklerimi yazmayı görev saydım…

Basın’ın matbaanın icadı ile doğup geliştiği bilinmektedir. O nedenledir ki, Erzincan’da da Basın, Erzincan’da kurulan matbaa ile doğmuştur.

İlde ilk düzenli gazetenin, 1940 yılında Vilayet Matbaasında basılan “Yeni Erzincan” olduğunu görmekteyiz. Haftalık olarak yayın hayatını sürdüren bu gazete, 1950 yılına kadar devam etmiştir. 1950 yılında meydana gelen iktidar değişikliğinden sonra, Özel İdareye ait olan Vilayet Matbaası, alınan kararla kiraya verilmiştir. Matbaayı kiralayan Sadullah Erim Manisalı bir gazeteci, kendisine ortak yaptığı Eyüp Bezirci ile birlikte “Demokrat Erzincan” adlı ilk günlük gazeteyi çıkarmaya başlamıştır.

Erzincan’da ilk günlük gazetenin çıkmaya başladığı 1950 yılının sonlarından sonraki yıllarda, ilin basın hayatında bir canlanma ve gelişmenin olduğu görülmektedir. Nitekim hemen bir yıl sonra, yine o tarihte İstanbul’dan Erzincan’a gelen ve fakat aslında Erzincan’lı olan Cahit Şenol’un girişimi ile “Halkın Sesi” adlı bir gazete daha çıkmaya başlamıştır. Bu gazetenin yöneticileri arasında Av. Mustafa Yıldırım da bulunmuştur.

1953 yılında, Erzincan’da, “Öz Erzincan” yayın hayatına girmiştir. Günlük olarak yayınlanmaya başlayan Öz Erzincan’ı, Kemahlı Suphi Özdemir kurmuştur. Bu gazete daha sonra el değiştirmiş, Refik Kurdoğlu ve Hüseyin Tiryaki Öz Erzincan’ı devralmıştır. Daha sonraları sadece Hüseyin Tiryaki tarafından çıkarılan Öz Erzincan, yine el değiştirmiş, önce Hüseyin Tiryaki, Hüseyin Ercan ve Şefik Aras ortaklığınca devam ettirilmiştir. 1965 yılından sonra ise “Öz Erzincan” Şefik Aras, Özdemir Bitlis tarafından, genişletilerek ve gazete ebadı büyütülerek yayın hayatında tutulmuştur. Gazetenin yayını halen devam etmektedir.

Erzincan’da, 1954 yılından sonra, önce “Yeşil Eğin” sonra “Kazankaya” adlı günlük gazeteler yayın hayatına girmiştir. Kazankaya ve Yeşil Eğin gazeteleri, Kemaliyeli Mustafa Güven ve Necdet Güven tarafından çıkarılmıştır. Bu gazeteler yayınlarını,1965 yılında, Erzincan’da gazetelerin birleştirilmesi olayına kadar sürdürmüştür.

Erzincan’da 1954 yılında yayın hayatına giren diğer bir gazete, “Fırat” adlı günlük gazete olmuştur. Bu gazete, kurulan Fırat Matbaasında Hüseyin Ercan ve Ali Tanrıverdi ortaklığınca çıkarılmıştır. Daha sonra Hüseyin Ercan ayrılmış, Fırat Gazetesi yayın hayatını, 1960 yılına kadar sürdürmüştür.

1958 yılında, Hüseyin Ercan, devraldığı “Demokrat Erzincan”ı devam ettirmiş, daha sonraları, 1960 inkılâbından sonra bu gazetenin adı “Hür Erzincan” olmuştur. Yayınını bu ad altında sürdürmüştür.

1962 yılında, “Fırat Gazetesi” de el değiştirmiş, gazete Fehmi Bilyay, Ali Tanrıverdi ve Özdemir Bitlis tarafından çıkarılmıştır. Daha sonra bu gazeteye Öztürk Tokyürek de ortak olmuştur.

1960 yılı ortalarında, Erzincan’da tüm gazeteler “Birlik” adı altında toplanmış ve bu adla 0,90 ebatlı tek gazete yayınlanmaya başlamıştır. Ancak bu Birlik fazla devam etmemiş, 3 ay sonra dağılmaya başlamıştır. Erzincan’da yeniden, Öz Erzincan, Birlik, Yeşil Eğin ve Kazankaya gazeteleri günlük olarak çıkmaya başlamıştır. Birlik Gazetesi bir ara Mustafa Temeltaş, Aslan Uygun tarafından sürdürülmüştür.

Erzincan’da, 1955-60 yılları arasında adı geçen gazeteler dışında, İliç ilçemizde “Demokrat İliç”, Çayırlı’da “Çayırlının Sesi”, Kemaliye’de ise “Eğin” adlı gazeteler çıkmıştır. Ancak, bu gazeteler uzun ömürlü olmamıştır.

Erzincan’da halen, Öz Erzincan, Birlik ve Erzincan’ın Sesi adlı 3 günlük gazete yayın hayatını sürdürmektedir.

Erzincan’da Dergiler konusunda elimizde fazla bilgi yoktur. Ancak, 1961-63 yılları arasında “Ufuk” adlı aylık bir kültür dergisi yayınlanmıştır. Bu yıl içerisinde Erzincan’da önce “Muştu”daha sonra da “Mengüceli” adlı iki aylık dergi yayına girmiştir.

Yazımızın başında, basının gelişmesinin matbaa ile paralellik gösterdiğini belirtmiştik. Nitekim Erzincan’da bu yıl içerisinde yayın hayatına giren iki aylık dergi, “Ermat” adı ile kurulan matbaada basılabilme olanağı bulmuştur.

Öteki yörelerdeki basın gibi, Erzincan basınının da Basının fonksiyonları yönünden mükemmel olduğu söylenemez. Fakat yetersiz imkanlar içerisinde, yine de Erzincan’da Erzincan’ın sorunlarına eğilen, Erzincan halkının gözü ve kulağı olma çabasında olan bir basın vardır. Ve bu basın, gerçekten bir çok yöreden ileri seviyedir. Erzincan’da yayınlanmakta olan Öz Erzincan adlı günlük gazetenin, Basın – Yayın Genel Müdürlüğünce düzenlenen, Anadolu Basınını Özendirme Yarışmalarında, 1975 yılında Makale dalında birincilik, 1976 yılında (En Az Dizgi Yanlışı) dalında ikincilik ödülü almış olması, Erzincan’daki mahalli basının niteliği konusunda olumlu işaretler sayılmaktadır.

Şefik ARAS
Mengüceli Dergisi - Ocak 1980 – Yıl: 1, Sayı: 7

1962 Basımevini kuran ŞEFİK ARAS

CUMHURİYET DÖNEMİ ERZİNCAN BASINI VE BASIN-SİYASET İLİŞKİSİ (1960’A KADAR)
ERZİNCAN MEDIA IN THE REPUBLIC PERIOD AND THE RELATIONSHIP BETWEEN MEDIA AND POLITICS (TILL 1960)
Yrd. Doç. Dr. Erdem YAVUZ  Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü

Öz Yazının icadıyla beraber çok farklı aşamalardan geçerek olgunlaşan basın, günümüzde en etkin ve yaygın kitle iletişim araçlarından biri haline gelmiştir. Osmanlı Devleti’nin son döneminde ortaya çıkan çeşitli gazeteler ile başlayan Türk basınının gücü ve etkisi, I. Dünya Savaşı, mütareke sonrası ve ardından başlayan Milli Mücadele Dönemi ile devam eden zor yıllarda kendisini göstermiştir. Cumhuriyet döneminde de basın, farklı siyasi ve sosyal gelişmeler ekseninde her dönemin kendine has özelliklerinin kamuoyuna paylaşılmasında önemli bir boşluğu doldurmuştur. Ulusal basının yanı sıra yerel basın, kendine has üslubuyla bu boşluğun doldurulmasına katkı sağlamış ve basının gücü ve etkisi yerel basın ile daha da artmıştır. Yerel basın her ne kadar lokal olarak faaliyet göstermiş olsa da, ülkenin tamamı hakkında ipuçları vermesi ve dönemin özelliklerini yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Çünkü yerel basın, faaliyet gösterdiği şehrin özelliklerini aktarmasının yanı sıra ülkenin siyasi, sosyal ve ekonomik özellikleri hakkında da tamamlayıcı bilgi ve belgeler sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, çok partili hayata geçiş sürecinden 1960 Darbesine kadar olan dönemde Erzincan’da faaliyet gösteren basın hakkında bilgi vermek; basın-siyaset ilişkisini tüm yönleriyle ortaya koymak ve son olarak CHP ve DP iktidarları döneminde yerel basına uygulanan baskının derecesini ve darbe ile birlikte basının maruz kaldığı sansürü irdelemektir. Bu amaçla, çalışma aralığını kapsayan dönemde Erzincan’da çıkarılan gazetelerin tüm nüshalarına ulaşılmaya çalışılarak, birbirleriyle mukayese edilip dönemin özelliğinin daha doğru zemine oturtulmasına imkan sağlanmıştır.

yazının tamamı >>>> pdf dosya

Abstract
The media, developing rapidly with the experiences of various steps after the invention of the writing has become one of the most effective and common tool of the mass media at the present time. The power and effect of Turkish media which was started with the different newspapers emerged in the last years of Ottoman Empire showed themselves in the on-going hard times after the period of First World War, Post-truce and National Struggle. The media filled an important gap in the issues of reporting characteristic features of each period to the public within the scope of different political and social developments also in the Republic Period. In addition to the national media, the local media contributed to filling the gap with its unique style and the power and effect of the media were increased with the local media. Although the local media has been active in the local perspective, they are very important as they reflected certain features of its period. In fact, they not only presented the local features of the city of publication, but also gave additional data and documents related to the political, the social and the economic features of the country. The aim of this study is to present knowledge on the local media in Erzincan within the period of early multi-party system to the 1960 strike; demonstrate all aspects of the relationships between the media and politics and lastly investigate the media censor subjected by the strike and the pressure of the CHP and DP governments over the media. For this aim, it was intended to reach concrete facts about the features of the period with the comparison of newspapers by being reached all the copies of the newspapers published in the aforementioned period in Erzincan. Keywords: Local Media, Multi-Party Period, The 1960 Strike, Censor, Erzincan